Ta strona korzysta z różnych plików cookie. Używamy plików cookie do personalizowania treści, udostępniania funkcji mediów społecznościowych i analizowania ruchu na naszej stronie internetowej. Niektóre pliki cookie są umieszczane przez strony trzecie, które pojawiają się na naszych stronach. Więcej informacji i opcji do wyboru znajdziesz w naszej Polityce Prywatności i Konfiguracji użytkowania.
- Plan lekcji
- Wstęp
- Analiza materiału źródłowego – praca w grupach
- Grupa A
- Grupa B
- Grupa C
- Podsumowanie
- Ludzkie historie ukryte za statystykami
- Populacja po II wojnie światowej
Plan Lekcji
Joanna Wojdon Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska
16-19 lat
90 minutes
Wstęp
Mapa Europy w roku 1938
Mapa Europy po II wojnie światowej
Zadanie 1
Mapy pokazują rezultaty wojny: zmiany granic. Znajdźcie je i opiszcie.
Zadanie 2
Wyobraźcie sobie osobę mieszkającą we Wrocławiu czy w Brześciu nad Bugiem w roku 1938. Co mogło się z nią stać podczas wojny i po niej? Przedstawcie co najmniej trzy możliwości.
Zadanie 3
Która z fotografii przedstawia nie tylko rezultaty, ale także dalsze konsekwencje II wojny światowej? Odpowiedź uzasadnij.
Drezno, widok części zniszczonego miasta w kierunku na Neustadt za Łabą. W centrum fotografii Neumarkt i ruiny Kościoła Marii Panny. 1945 rok
Fontanna „tańczące dzieci” na placu dworcowym w Stalingradzie po zakończeniu bitwy, 1943 rok
Ruiny Warszawy, 1945 rok
Krefeld: demonstracja w czasie głodowej zimy, 1947 rok. (Chcemy węgla. Chcemy chleba.)
Mińsk po bombardowaniu, 1941 rok
Wrocław po oblężeniu. 1945 rok.
Grupa A
Mapy migracji
Omawiając możliwe powojenne biografie mieszkańców Wrocławia lub Brześcia, zapewne wzięliście pod uwagę możliwość, że przenieśli się w miejsce znajdujące się w nowych granicach ich starych krajów: odpowiednio Niemiec lub Polski. Potomkowie rodziny z Wrocławia mogą teraz mieszkać w Kolonii, potomkowie rodziny z Brześcia mogą teraz mieszkać we Wrocławiu (czyli przedwojennym Breslau). Były też inne procesy, które prowadziły do powojennych migracji: decyzje polityczne Wielkiej Trójki (Roosevelta, Churchilla i Stalina), decyzje powojennych rządów, jednostek, które nie chciały podporządkować się tym decyzjom itp.
Zanalizujcie mapy pokazujące niektóre z powojennych procesów migracyjnych.
Powojenna ucieczka i wypędzenia do Niemiec
Czasopismo „Life”, maj 1945. 9,000,000 osób przemieszczonych (dipisów) opuszcza Niemcy
Statystyka imigracji do USA w latach 1891-1999.
Migracje na ziemiach polskich w latach 1944-1949
- Kto stworzył te źródła? Czyj punkt widzenia reprezentują? Jak to rozpoznać?
- Jak pokazywane są migracje na mapach? Jakie aspekty migracji są widoczne?
- Które aspekty są niewidoczne? Lub też: czego musielibyście dowiedzieć się z innych źródeł, by w pełni zrozumieć mapy?
- Co każde z tych źródeł stara się nam powiedzieć poza prezentowaniem samych danych statystycznych?
-> Podaj trzy argumenty popierające twierdzenie, że ograniczenie zróżnicowania etnicznego było jednym ze skutków II wojny światowej w Europie.
-> Weź udział w burzy mózgów na temat innych potencjalnych długofalowych skutków masowych przemieszczeń ludności po II wojnie światowej. Podaj przynajmniej trzy takie skutki i uzasadnij swoją wypowiedź.
Grupa B
Ludność: statystyki demograficzne
Piramida ludnościowa jest formą prezentowania struktury ludności danego kraju (lub obszaru) pod względem wieku i płci w danym momencie. „Naturalna” piramida jest najszersza u dołu, z prawie symetryczną liczbą mężczyzn i kobiet (chłopców i dziewcząt) w wieku do 10 lat, i stopniowo zwęża się w starszych grupach wiekowych. Z przyczyn biologicznych zwykle jest nieco więcej chłopców niż dziewcząt i nieco więcej starszych kobiet niż mężczyzn. Jednakże wydarzenia historyczne takie jak wojny, migracje, epidemie i inne mogą „ująć” (a czasami „dodać”) ludności w pewnych grupach wiekowych lub płciowych.
Szacuje się, że w II wojnie światowej zginęło około 75 milionów osób, w tym około 20 milionów żołnierzy.
Wskaż, w jaki sposób straty te odzwierciedlone są w piramidach ludnościowych wybranych krajów dla lat 1950, 1960 i 1980.
-> Podaj trzy argumenty na poparcie stwierdzenia, iż mimo że większość ofiar II wojny światowej stanowili cywile, udział ofiar wojskowych jest wyraźnie widoczny w piramidach ludnościowych.
-> Wskaż pokolenie powojennych „baby-boomers” na piramidach.
Jak możemy korzystać z piramid jako dowodu na to, że pokolenie „baby-boomers” to jeden ze skutków II wojny światowej?
-> Znajdź dwa inne krótkofalowe i dwa inne długofalowe skutki II wojny światowej dla ludności analizowanego kraju.
Grupa C
Gospodarka: dane o PKB
Produkt krajowy brutto wskazuje cenę wszystkich wyprodukowanych towarów i nabytych usług w danym kraju w danym czasie (zwykle w jednym roku).
PKB per capita (na głowę mieszkańca) obliczany jest poprzez podzielenie wartości PKB przez liczbę mieszkańców danego obszaru. W ten sposób możemy porównać (z pewnymi zastrzeżeniami) sytuację materialną ludzi mieszkających w krajach różnej wielkości.
Wykres ukazuje zmiany w PKB per capita w wybranych krajach przed, w trakcie i po II wojnie światowej. Należy pamiętać, że brakuje niektórych danych dla okresu wojny.
- Kiedy ludność niemiecka zaczęła odczuwać ekonomiczne trudy wojny?
- Kiedy rozpoczęła się powojenna odbudowa Niemiec, Włoch, Holandii?
- Ile czasu zajęło Holandii odbudowanie statusu materialnego swych obywateli?
- Jak to wyglądało w Niemczech?
- Czym różniła się sytuacja USA i Wielkiej Brytanii?
- Czy na wykresie widać „żelazną kurtynę” i podział Europy na Wschód i Zachód?
- Podaj trzy argumenty na poparcie stwierdzenia, że gospodarcze skutki II wojny światowej w Europie Wschodniej były bardziej dotkliwe niż w Zachodniej.
Podsumowanie
Prezentacja wyników pracy każdej z grup skupiająca się na podsumowaniu punktów podkreślonych w zadaniach dla każdej grupy.
- Zadanie dodatkowe. Używając źródeł analizowanych przez grupy A-C, odpowiedz na pytania: Dlaczego wielu wschodnioeuropejskich uchodźców postanowiło po II wojnie światowej osiedlić się w Stanach Zjednoczonych?
- Czy powinniśmy używać wskaźników takich jak PKB per capita mimo tego, że nie biorą one pod uwagę zmian granic ani migracji?
Ludzkie historie ukryte za statystykami
Doświadczenia i skutki wojny inspirowały autorów z wielu krajów. Dopasuj fragmenty powojennych wierszy do jednej z kwestii reprezentowanych przez grupy źródeł analizowane podczas tej lekcji:
- Fotografie: ruiny.
- Mapy: zmiany granic.
- Mapy i wykresy: migracje.
- Wykresy: piramidy ludnościowe.
- Wykresy: PKB per capita.
-
Tomas Venclova, Na południe od prospektu (fragment)
Jest trochę z boku, cichy punkt, co zmieniał nazwę
Zapisaną w tak wielu językach. Locus amoenus
Mej młodości koło browaru, bram wilgotnych, złuszczonego tynku
I pomnika, którego rok za rokiem chcą usuwać.
Te same drogi do szkoły, jak przed wojną – w innym kraju
Lutowe słońce marnuje się na ścianach, jak i wtedy.Źródło: Tomas Venclova, Na południe od prospektu (fragment), tłum. Beata Kalęba, „Kwartalnik artystyczny” 2015 nr 1 (85), s. 108
-
Czesław Miłosz, I świeciło to miasto (fragment)
I świeciło to miasto, którym po latach wracałem
Z twarzą zakrytą paltem, chociaż już dawno nikt nie żył
Z tych, którzy mogli pamiętać niezapłacone długi,
Hańby niewiekuiste, podłostki do przebaczenia.
I świeciło to miasto, którym po latach wracałem.1963
Źródło: Czesław Miłosz, Wiersze wszystkie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015, s. 545
-
Nikołaj Majorow, Nie szczęście to
Nie szczęście to dla nas gnić pod kamieniami
Leżeć na padnij, w płytkim grobie.
Słyszymy huk dział z pola bitwy
I ostry dźwięk pułkowej trąbki
Z dróg naszego życia
Pozostały wykute regulaminy.
Czym nam śmierć? Jesteśmy tu wyżej.
W mogiłach jak w szeregach, w gotowości
Czekamy na znak do ataku.
I niech wszyscy wiedzą, że martwi słuchają
Niech mówią potomni o nich, o ich dziejach.1942
Źródło: Nikołaj Majorow, „Nam nie dano spokoino sgnit’ w mogile...”, Izbrannyje stichotworienija, Iwanowo 2019. Tłumaczenie Jana Szkudlińskiego.
-
Maja Trochimczyk, Krojenie chleba
Głód jej matki. Jeden gar wrzątku
Z siekanymi ziołami – komesą, lebiodą –
nauczyła ją rozpoznawać ich liście,
na wszelki wypadek – łyżka mąki
dla smaku. Obiad dla dwudziestu
stłoczonych w dwupokojowym domu.Wiosna była najgorsza – kwiaty, ptaków śpiewy
i nic do zjedzenia. Trzeba było czekać
aż wyrośnie zboże i ziemniaki. Spiżarka
była pusta. Była głodna. Ciągle głodna.
Czasem jadła surowe żyto. Zbyt zielone,
żuła nasiona – miękkie – brzuch ją bolał.Trzydzieści lat po wojnie
jej matka zbierała torebki z suchym chlebem
na górnych półkach swej warszawskiej kuchni.
Dwadzieścia ich, trzydzieści... jedzenia na miesiąc.
Nigdy nie wyrzucaj chleba, mówiła.
Pamiętaj, wojna to głód [...]2014
Źródło: Maja Trochimczyk, Slicing the Bread, Georgetown 2014. Tłumaczenie Jana Szkudlińskiego.
-
Tadeusz Różewicz – Zostawcie nas
Zapomnijcie o nas
o naszym pokoleniu
żyjcie jak ludzie
zapomnijcie o nasmy zazdrościliśmy
roślinom i kamieniom
zazdrościliśmy psomchciałbym być szczurem
mówiłem wtedy do niejchciałabym nie być
chciałabym zasnąć
i zbudzić się po wojnie
mówiła z zamkniętymi oczamizapomnijcie o nas
nie pytajcie o naszą młodość
zostawcie nasŹródło: Tadeusz Różewicz, Poemat otwarty, Kraków 1958
Populacja po II wojnie światowej
1950
1960
1980
Dodatkowe
materiały
lekcyjne
Początek i koniec II wojnie światowej
Dzieci w II wojnie światowej
Pamięć i upamiętnianie II wojny światowej w różnych krajach
Młodzież a praca przymusowa w trakcie II wojny światowej
Zmiany granic po II wojnie światowej
Clash of Memories: Wideo