Інфармацыя для настаўнікаў

Уступ

Занятак пачынаецца з выкарыстання звыклых вучэбных матэрыялаў (гістарычных карт) і размінкавага дыялогу паміж выкладчыкам і навучэнцамі.

Аналіз крыніц – праца ў групах

Навучэнцы атрымліваюць камплекты першакрыніц: фатаграфіі гарадскіх руін, карты міграцый, дэмаграфічныя схемы і графікі эканамічнага развіцця. Ім таксама прысвойваецца краіна, на якой яны павінны засяродзіць сваю ўвагу (кожнаму вучню, пары, групе/шэрагу прысвойваецца адна краіна; выкладчык таксама можа засяродзіць увагу на роднай для навучэнцаў краіне ці на дзвюх абраных краінах).

Пасля выкладчык чытае лекцыю аб наступствах Другой сусветнай вайны, звяртаючы асноўную ўвагу на: 1) палітычныя змены: межы і ўрады; 2) дэмаграфічныя змены: смерць, міграцыя, бэбі-бум; 3) эканамічныя наступствы: ад руін да развіцця.

Пры праслухоўванні лекцыі навучэнцы павінны вызначыць крыніцы, якія адносяцца да развіцця ў іх краіне і адпавядаюць зместу лекцыі. У якасці дамашняга задання ім будзе прапанавана ахарактарызаваць наступствы Другой сусветнай вайны ў абранай імі краіне, выкарыстоўваючы крыніцы як ілюстрацыі і абгрунтоўваючы свае сцвярджэнні.

Схема выкладчыцкай лекцыі: вайна забрала шмат жыццяў, асабліва жыццяў маладых людзей, але было шмат загінулых і сярод грамадзянскага насельніцтва ўсіх узроставых груп (у краінах, якія перажылі акупацыю), у прыватнасці сярод яўрэяў. Мёртвыя не ўваскрасаюць, але ў многіх краінах мы назіраем з’яву так званага «бэбі-буму» – пасляваеннага павелічэння нараджальнасці. Гэтыя дзеці змянілі не толькі жыцці ўласных сем’яў, але і аказалі ўздзеянне на эканоміку (напрыклад, значна ўзраслі патрэбы ў дзіцячай вопратцы, падгузніках, цацках і г.д.), сацыяльнае жыццё (дэкрэтны адпачынак, дзіцячыя сады, школьныя будынкі, вучэбныя прылады) і культуру (музыка і тэлевізійныя праграмы для дзяцей, мода і г.д.).

Эканамічная катастрофа, прынесеная вайной у многія краіны Еўропы, змянілася пасляваенным аднаўленнем. Эканамічны бум працягваўся на працягу многіх гадоў (гэтае пытанне мае патрэбу ў асобным аналізе, але яго варта згадаць у кантэксце наступстваў вайны). Змены межаў прывялі да шырокамаштабных міграцый. Многія людзі страцілі свае дамы ці былі выгнаныя і вымушаныя шукаць новую ідэнтычнасць. Змяняліся назвы вуліц і гарадоў, узнікалі пэўныя цяжкасці з уключэннем новых тэрыторый у кіраванне краінай, эканоміку, транспарт, а таксама ў сувязі з пераадоленнем страт, выкліканых вайной. Усё гэта прыводзіла да ўзнікнення пытанняў пра тое, што трэба аднаўляць, а што не; што павінна быць ушанавана (урок Дар’і Касяковай аб мемарыялізацыі Другой сусветнай вайны ў розных краінах), а пра што варта забыцца.

Каментарый выкладчыка: Многія гістарычныя даследаванні заснаваныя на апавядальных дакументах, такіх як дзённікі, мемуары/успаміны, апавяданні, апублікаваныя ў газетах і часопісах. Нават афіцыйныя справаздачы распавядаюць нам пэўныя гісторыі. Але часам гісторыкі выкарыстоўваюць і “неапрацаваныя” дадзеныя: лічбы, выкладанне фактаў, дакументальныя фатаграфіі. Самі па сабе такія дадзеныя не распавядаюць гісторый, але гісторыкі старанна працуюць з тым, каб выявіць такія гісторыі і патлумачыць з іх дапамогай мінулае. Навукоўцы ілюструюць лічбы з дапамогай графікаў і дыяграм, выкладанне фактаў – з дапамогай карт. Заўсёды трэба памятаць, што (як і ў выпадку са зменамі межаў) за статыстыкай і фактамі хаваецца чалавечы вопыт. У гэтым занятку вы прааналізуеце розныя тыпы статыстычных крыніц і навучыцеся бачыць чалавечыя гісторыі, схаваныя за аб’ектамі, сімваламі і лічбамі.

Клас працуе ў трох групах.. Кожная група атрымлівае працоўны камплект з заданнямі, пытаннямі і крыніцамі (у выглядзе папяровых копій або спасылак). Заданні накіраваныя на тое, каб навучэнцы навучыліся «чытаць як гісторыкі» (згодна з методыкай, распрацаванай Сэмам Уайнбургам), спасылаючыся пры гэтым на розныя тыпы крыніц, не толькі тэкставыя. Затым навучэнцы выкарыстоўваюць Аналіз крыніц – праца ў групах 16 Наступствы Другой сусветнай вайны Урок 90 хвілін вынікі свайго аналізу крыніц для абгрунтавання ўласных сцверджанняў – па сутнасці, высновы іх аналізу становяцца аргументамі. Выкладчык можа выкарыстоўваць гэтае практыкаванне як магчымасць папрактыкавацца ў напісанні аргументаваных эсэ. Тэзіс прадстаўлены ў рабочым камплекце. Навучэнцы могуць абмяркоўваць яго ў працоўных групах і на працягу агульнай прэзентацыі, а затым раскрыць яго ў сваіх індывідуальных пісьмовых заданнях (на аснове рэкамендацый Чонсі Монтэ-Сано па развіцці аргументаванага пісьма).

Калектыўна абмяркуйце, якія іншыя доўгатэрміновыя наступствы маглі ў сабе несці масавыя міграцыйныя плыні па заканчэнні Другой сусветнай вайны. Прапануйце па меншай меры тры такія наступствы і абгрунтуйце свой выбар.

[Большасць крыніц адлюстроўваюць пункт гледжання краіны, у якой яны былі створаныя. Міграцыя на картах паказаная стрэлкамі, якія ўказваюць у кірунку міграцыі; памеры стрэлак таксама могуць мець значэнне. Стрэлкі могуць распавесці пра геаграфічныя аспекты і маштабы міграцыі. Стрэлкі паказваюць, наколькі агромністай па маштабах і дынаміцы была пасляваенная міграцыя.]

Група Б
Дэмаграфічная статыстыка

[Піраміды размешчаны ў канцы плана ўрока, створаны на сайце populationpyramid.net; сайт прадастаўляе дадзеныя па многіх краінах свету пачынаючы з 1950 года, што дазваляе выкладчыку ствараць піраміду(ы), адпаведную(ыя) лакальным інтарэсам класа.]

Самыя нізкія суадносіны мужчын да жанчын ва ўзроставай групе 20-30 гадоў (прыблізна) у гады вайны адлюстроўвае колькасць салдат, якія загінулі на вайне. З цягам часу гэтая вузкая група прасоўваецца ўверх па пірамідзе, а выжылыя становяцца прадстаўнікамі старэйшага пакалення.

“Бэбі-бумеры”, наадварот, шырокая пакаленчая група, непасрэдна пад «страчаным» пакаленнем вайны. “Бэбі-бумеры” таксама рухаюцца ўверх па меры таго, як праходзіць час.

Група В
Эканоміка: статыстычныя дадзеныя па валавым унутраным прадукце (ВУП)

Адказы на пытанні:
[1. 1944 год. 2. Германія 1946 год, Італія і Нідэрланды 1945 год. 3. Да 1948 года. 4. Да 1956 года, аднак даваенная сітуацыя была лепшай, чым у Нідэрландах. 5. Не адчулі эканамічнага крызісу падчас вайны і выйшлі на высокія тэмпы росту пасля вайны. 6. Аднаўленне адбывалася значна хутчэй на Захадзе, у той час як у краінах савецкага блоку сапраўднай дынамікі не назіралася. 7. Больш глыбокі крызіс, запаволенае аднаўленне, агульная кепская эканамічная сітуацыя на працягу многіх гадоў пасля вайны, адсутнасць эканамічнага ўздыму.]

Вынікі

Прадстаўленне вынікаў работы кожнай з груп; упор пры гэтым трэба зрабіць на пунктах, якія падводзяць вынік груп у выдзеленых заданнях.

Варта адзначыць, што аналізаваныя дадзеныя не адлюстроўваюць усіх наступстваў Другой сусветнай вайны. Насамрэч вайна адбілася на ўсім, на кожным аспекце чалавечага жыцця, і яе наступствы захоўваліся на працягу вельмі многіх гадоў. Гэта і ёсць так званы «эфект матылька», дзе кожная маленькая падзея мае свае гістарычныя наступствы, а такі значны эпізод, як Другая сусветная вайна, – тым больш.

Элементы, прадстаўленыя ў розных крыніцах, не былі асобнымі падзеямі; наадварот, яны былі ўзаемазвязаныя і адбываліся разам. Акрамя таго, былі і другія элементы; верагодней за ўсё, мы ніколі не зможам вызначыць, зразумець і растлумачыць абсалютна ўсе наступствы Другой сусветнай вайны.

Дадатковае заданне
Выкарыстоўваючы крыніцы, прааналізаваныя групамі A–В, адкажыце на наступныя пытанні:

1. Чаму пасля Другой сусветнай вайны многія перамешчаныя асобы з Усходняй Еўропы прынялі рашэнне застацца ў ЗША? [У ЗША хутка расла эканоміка; ЗША праводзілі лаяльную палітыку ў адносінах да імігрантаў; сітуацыя на радзіме імігрантаў была занадта цяжкай/неспрыяльнай; родныя гарады і вёскі імігрантаў увайшлі ў склад іншых краін; імігранты не хацелі жыць ва ўмовах савецкага панавання і камуністычнай улады, тады як ЗША прапаноўвалі дэмакратыю і свабоду.]
2. Ці павінны мы выкарыстоўваць прадстаўленыя паказчыкі ВУП на душу насельніцтва, нягледзячы на тое, што яны не ўлічваюць змены межаў і міграцыі? [Так, у сувязі з адсутнасцю больш якасных дадзеных у многіх выпадках.]

Гісторыі людзей, якія хаваюцца за статыстыкай

Гэты раздзел змяшчае паэтычныя творы (вышэй прадстаўлены асобныя вершы) для разумення індывідуальнага, эмацыйнага аспекту наступстваў вайны.

Калі няма часу (або жадання) на аналіз паэзіі, усё ж рэкамендуем разглядзець чалавечы аспект тым ці іншым чынам. Навучэнцы могуць абмеркаваць дома, з якімі наступствамі вайны сутыкнуліся іх сем'і (ці суседзі), а таксама запісаць адзін такі прыклад і паразважаць, ці адпавядаюць яны тым маштабным наступствам, якія абмяркоўваліся падчас занятку. Выкладчык можа прапанаваць такое дамашняе заданне, абапіраючыся на ўласны сямейны вопыт. [Напрыклад, мае бабуля і дзядуля жылі да вайны ў месцы, якое ўваходзіла ў склад Польшчы, а потым увайшло ў склад савецкай Украіны, што стала прычынай іх пераезду ў Ніжнюю Сілезію (былыя нямецкія землі, якія сталі тэрыторыяй Польшчы пасля вайны). Яны даволі лёгка ўладкаваліся на новым месцы і з гонарам гаварылі пра паляпшэнне ўмоў свайго штодзённага жыцця; яны крытыкавалі спробы навязвання камуністычным рэжымам марксісцкай дактрыны, у прыватнасці прапаганду атэізму і дыскрымінацыю каталіцкай царквы. Тым не менш яны цанілі эгалітарны характар вышэйшай адукацыі ў камуністычнай Польшчы, што дазволіла іх дзецям паступіць ва ўніверсітэты: гэта было б практычна немагчыма ў папярэднія дні для бедных сялян з далёкіх вёсак.]

Вершы пераходзяць ад агульнага да індывідуальнага, ад вельмі рацыянальнага да эмацыйнага. Яны вяртаюць да ідэі, якая абмяркоўвалася ў размінкавым практыкаванні, калі вучні разглядалі змены межаў на картах і наступствы такіх змен для асобных жыхароў асобных гарадоў, што дазваляе разглядзець чалавечыя твары і лёсы за “халоднымі” гістарычнымі працэсамі і іх візуалізацыяй.

Адказы: 1б, 2В, 3Г (смерць), 4Д, 5A.

[Вышэй прадстаўлена некалькі вершаў; пры жаданні можна дадаць больш паэзіі (або прозы).]