Najnowsza statua Lenina została wzniesiona o wiele później, niż może ci się wydawać; w dodatku w państwie, które może cię zaskoczyć. Zgadniesz, gdzie i kiedy?

​Odpowiedź brzmi: Gelsenkirchen, Niemcy, rok 2020. Pomnik Lenina, który właściwie zbudowano w Czechosłowacji w latach 50., został wzniesiony w zachodnioniemieckim mieście w czerwcu roku 2020 z inicjatywy Marksistowsko-Leninowskiej Partii Niemiec (MLPD), małej partii z około 3000 członkami z siedzibą w tym mieście. Była to kontrowersyjna decyzja, która zakwestionowała pamięć i symbolikę Lenina.

W obronie decyzji postawienia pomnika poza budynkami MLPD, lokalna przewodnicząca partii, Gabi Fechtner, stwierdziła: „Lenin był myślicielem o światowym znaczeniu historycznym, wyprzedzającym swoje czasy, wczesnym bojownikiem o wolność i demokrację”. Dla niektórych, takich jak MLPD, Lenin jest symbolem oznaczającym nadzieję i pokazującym, że jest możliwy inny świat od neoliberalnego kapitalizmu. Pamięta się nie tylko o jego roli w rewolucji w Rosji, lecz również o wspieraniu przez niego wielu progresywnych inicjatyw we wczesnych latach istnienia Związku Radzieckiego, takich jak darmowa edukacja, ograniczenie dnia pracy do 8 godzin i legalizacja aborcji. Jego zwolennicy zwracają również uwagę na fakt, że to Lenin zainicjował Deklarację Praw Narodów w Rosji (Декларация прав народов России), która przyznała więcej praw ogólnych, kulturowych i językowych nierosyjskim grupom etnicznym w Związku Radzieckim.

To jest to pozytywne wspomnienie Lenina, do którego sławny lewicowy badacz akademicki Slavoj Żiżek odniósł się w ostatnim wywiadzie dla rosyjskiego portalu Meduza, zapytany o to, czy ponownie rozważyłby swoją pozytywną opinię o Leninie w świetle rosyjskiej inwazji na Ukrainę. W odpowiedzi, Żiżek jednocześnie otwarcie krytykując rosyjski najazd i nawołując do większego wsparcia Ukrainy przez Zachód, zakwestionował pogląd, że Lenin symbolizował rosyjską opresję, gdy powiedział dziennikarzowi, że Lenin był krytykiem rosyjskiego szowinizmu i wspierał większą autonomię dla narodowych republik.

Jednakże, takie pozytywne wspominanie Lenina jest kontrowersyjne i - jak w przypadku Gelsenkirchen - często jest kwestionowane. Decyzja o postawieniu pomnika Lenina w 2020 roku była omawiana przez międzynarodowe media i doprowadziła lokalnych polityków, takich jak Sascha Kurth, lider lokalnej partii CDU, do ostrego potępienia pomnika. Dla ludzi takich jak Kurth, Lenin symbolizuje coś zupełnie innego. W przeciwieństwie do symbolizowania nadziei i równości, Lenina postrzega się jako symbol opresji. Jest to coś, do czego nawiązał Kurth bezpośrednio, gdy oświadczył: „Sprzeciwiamy się z zasady wznoszeniu pomników w krajobrazie miejskim ludziom, których imię lub w imię ideologii których szerzyło i szerzy się tyle cierpienia.”.

Jako główna figura wizualnej reprezentacji Związku Radzieckiego, Lenin reprezentuje dla ludzi takich jak Sascha Kurth wszystkie najgorsze aspekty ZSRR: represje, obozy dla internowanych i brak wolności słowa. W latach od rozpadu ZSRR sam akt ściągnięcia lub adaptacji pomników Lenina był dla wielu terapeutyczną metodą na wyzwolenie się od przeszłości.

Jeden z przykładów można znaleźć w dzielnicy Nowa Huta w Krakowie. W 2014 r. mieszkańcy postanowili zastąpić gigantyczny niegdyś pomnik Lenina o wysokości 2,7 metra znacznie mniejszym, zrekonstruowanym 27-calowym posągiem jaskrawozielonego Lenina, który oddaje z cokołu mocz. Opisując znaczenie nowego pomnika, współtwórca Bartosz Szydłowski mówił o tym, że ten „nowy” pomnik miał nie tylko rozśmieszyć ludzi, ale także służyć jako metoda pomocy dla mieszkańców w pogodzeniu się z ich własną traumą: „Czy jesteśmy w stanie przypisać tej przeszłości zabawniejsze, surrealistyczne znaczenie, rozbić bańkę, pokazać, że jesteśmy w stanie uwolnić się od traumy poprzez śmiech i dystans?”.



Jednakże, nie jest to uniwersalnie akceptowany sposób pamięci w krajach postradzieckich. Podczas gdy krakowscy mieszkańcy próbują odesłać Lenina na historyczny śmietnik, w tym samym czasie w dalszym ciągu możemy odnaleźć pomniki Lenina w miastach w całej Rosji i Białorusi. Po inwazji Rosji na Ukrainę, siły rosyjskie zaczęły na nowo stawiać pomniki Lenina we wszystkich zajętych terytoriach. W ten sposób najeźdźca ma nadzieję na ponowne zainstalowanie określonego sposobu pamiętania przeszłości. Przeszłości, w której Ukraina i Rosja były razem.

Kontrowersja w Gelsenkirchen dotycząca pamiętania Lenina podkreśla, że coś takiego jak pojedyncza, ponadczasowa pamięć o jednostce i wydarzeniach historycznych nie istnieje, a procesy tworzenia pamięci i upamiętniania są stale w ciągłym ruchu, ciągle są reinterpretowane, kwestionowane i podważane.